Rinske, mijn Friese merrie

Rinske kwam ruim 5 jaar geleden in mijn leven. Ik was niet op zoek naar een paard. Ik had in die tijd een hele leuke KWPN merrie waarmee ik toen M dressuur reed, regelmatig een foutloos parcours in de B sprong en als het zo uitkwam de terreinritten meepikte van de regionale SGW-wedstrijden. Maar dat nieuwe zwarte paard op stal trok mijn aandacht en vanwege haar grote zwarte ogen en vriendelijke blik wist ze die aandacht vast te houden. Ze bleek te koop te staan. Ik naam haar een week op proef. En in die week maakte ik kennis met allerlei gedragingen die me helemaal niet aanstonden. Ze was kopschuw, ze vertoonde vreemd gedrag bij het voeren, onder het zadel reageerde ze afwijkend op gewone hulpen. Je kan rustig zeggen dat ze volstrekt verreden was.

Ze zag er ook helemaal niet uit als een Fries paard. Ze was dun en onbespierd, haar manen waren tot op de huid afgeschoren. Als je van Friezen houdt, zou je deze niet uitkiezen.

Ik was echter niet per sé een Friezenliefhebber. En ik was ook niet op zoek naar een paard. En dus kocht ik deze. Want met haar oogopslag had ze me bij de eerste kennismaking al te pakken. Pure emotie. Noem het liefde op het eerste gezicht. Geen goede reden voor het kopen van een paard. Zeggen ze.

Maar ik had de tijd en de middelen om haar een goed leven te geven. Geduld is niet eens mijn tweede, maar mijn eerste natuur, en wat was mijn doel? Een buitenrit met lange teugel door de polder of over het strand, genietend van de omgeving. Dat moest lukken. Toch?

Na de proefweek en de klinische goedkeuring van de dierenarts, het overboeken van het geld en het in ontvangst nemen van de papieren, was Rinske dus van mij. Het eerste wat ik deed was een goed passend zadel aan laten meten van Phryso bij het Tweespan in Boornbergum. Toen ik dat in bezit had, begon ik met het opnieuw aanleren van de hulpen. Dat duurde even!

Aangeleerde gedrag
Rinske kon namelijk bokken als een dolle! Het eerste halfjaar deed ze niets anders dan bokken. Het zadel lag goed, daar kon het niet aan liggen. Fysiek was ze ook in orde: dat had ik allang laten uitzoeken door de dierenarts en de osteopaat. Kennelijk lag de oorzaak ergens anders!

Als jong paard had Rinske ervaren dat ze dat vervelende gewicht van een ruiter op haar rug kon laten verdwijnen door te gaan bokken: de ruiters vlogen namelijk van haar rug af! Die ervaring was voor Rinske dus aangenaam, het was lonend om te bokken. Immers, het nare gevoel van een ruiter op de rug kon ze zelf opheffen door te gaan bokken. En gedrag dat lonend is, wordt herhaald, door mens én dier. Zo werd bokken dus dagelijks gedrag. Aangeleerd gedrag!

Volgens de leertheorie zeggen we dan dat het bokken negatief bekrachtigd is: een nare prikkel (in dit geval “gewicht van de ruiter”) verdwijnt* waardoor het gedrag bekrachtigd wordt. Met bekrachtigen bedoelen we dat het gedrag herhaald wordt: het wordt aangeleerd.

Extinctie
Hoe heb ik dit opgelost? Eigenlijk helemaal niet volgens een bewust stappenplan. Ik bleef gewoon zitten. Ik zeg er eerlijk bij dat ik na verloop van tijd met lood in mijn schoenen op mijn paard klom en altijd blij was als ik haar weer had uitgezeten.

Maar na 6 maanden stopte het bokken! Spontaan? Voor mijn gevoel wel. Maar wat had Rinske ondertussen geleerd? “Bokken heeft geen zin meer. Deze blijft wel zitten”. Het bokken werd dus niet meer beloond met het verdwijnen van mijn gewicht uit het zadel. En gedrag dat niet langer lonend is, dat niet langer het gewenste resultaat oplevert, dooft uit. Dat deze manier van leren extinctie wordt genoemd, leerde ik op Tinley Academie, tijdens mijn opleiding tot gedragstherapeut voor paarden.

Het gedrag van Rinkse vormde voor mij de prikkel om me in te schrijven bij dit opleidingsinstituut. Rinske gedroeg zich zo anders dan alle paarden die ik in mijn leven had gekend, dat ik alle kennis wilde opnemen om haar te kunnen begrijpen.

Wil je meer weten over leerprincipes als negatieve bekrachtiging en extinctie, kom dan naar mijn lezing Hoe leren paarden? Theorie van de leerprincipes op 30 maart om 19.00 uur bij Hippostyle Ruitersport en Lifestyle aan de Leusderweg 151 in Amersfoort. Toegang is gratis maar een donatie voor Brooke Hospital for Animals is lief! Kijk op www.brookehospital.nl

* negatief heeft betrekking op het verdwijnen van de prikkel en níet op de aard van de prikkel